(۱۲)
ینه سای بیتگی سلسله سیدن
اوبَیت بیتیگی
قهرمان جنگچی ترخان سنگون أیغیسی.
ترخان سنگون آلتی یاشیده آته سیدن اجره له دی . او ایلچور ایلیده قهرمانلیگی بیلن
شهرت قازانه دی . ترخان سنگون اؤتیز جنگچی بیلن دشمن پیستیرمه سیگه دوچ کیلیب
هلاک بؤله دی .
بیتیگدن نمونه:
قهرمانلیک جسارتیدن اکمنی یؤقاتدیم،
خلق غم چیکتدی، قولی تکلیف قیلدی.
مراسمنی کوچلی إیشده اکمگه.
بیک ایرکه لیدیر، سَبیک باسَر اکمیز.
جنگده کؤپ خلق نینگ کوچینی بیلر ایدی .
یؤقاریده تنگری یارله قیدی .
قاره خلقیمگه، ایچ اؤغلیمگه ایگه لیک قیله آلمه دیم.
مین ترخان سَنگون من.
ایلچیر ایلیده شهرت تاپدیم.
یر قهرمانلیگیم اوچون أیغله دی. بیز أیغله میمیز...
ایگه بؤله آلمه دیم ایلده آلتی دانا بیک اؤغلیگه،
تورک خانی نینگ بَلبَلی ایچون بیزه کنی ایل ارا
تؤققیز یر بیرین- کیتین یر اؤغیللری
قؤیب سیلب آلدی او شوکتلی بیگیمگه
ترققیز مرته ایله نیب آتنی ، تؤخته دیم.
اؤتیز یرنی باشلب باریب، پیستیرمه گه دوچ کیلدیم.
شونده ایچ اکمدن ایریلدیم. ته چمدن ایریلدیم.
تؤققیزبیک یردن ایریلدیم.بیراقدار ایدیم.ایشانچلی ایدیم.آلتی یاشیمده آتمدن ایریلدیم.
انگلب یتدیم.
اوچ اکمدن ایریلدیم، آنم، ایچ اکمگه مین شرف آته سی من.
ایلیمگه،خاقانیمگه باقمیدیم.
اؤغلانیمگه،آغه اینیمگه،باشچیلیک قیله آلمه دیم.
*************************************
محترم ویبلگ خوانلر!
اؤقیب باره یتگنینگیزدیک، بیز تورکی یازمه ادبیّاتگه دایربیتیلرنینگ تاش دوری،یعنی،
قبرتاشلرده قازیب بیتیلگن یازوّلرحقیده معلومات بیریب،اولردن پرچه لر کیلتیردیک.
بولرنی بیزتورکی یازمه بدیعی ادبیّات نینگ بیرینچی دوری دیب اته سک تؤغری بؤله دی .
تاش بیتیکلر مضمونی بیلن ته نیشرکنسیز،سیزده طبیعی سوال توغیلیش ممکن خوش،بو متنلر
قنده ی جهتلری بیلن بدیعی ادبیّاتگه دخلدار بؤلیشی مکن؟
بیرینچیدن تاش بیتیکلراؤزشکل خصوصیتلریگه کؤره،جنگنامه،خاطره شکللیده یازیلگن
اثرلرنیایسله ته دی.إیکینچیدن،بو بیتیکلر مرثیه، مدحیه،داستان،قصّه،نامه وباشقه ژنرلرده
افاده لنگن.شونینگدیک، ینه بیتیکلرده تمثال،رمز،اؤخشتیش وباشقه بدیعی واسطه لردن کینگ
استفاده قیلینگن. بوندن تشقری اورحون- ینه سای بیتیکلری تورکی خلقلرنینگ دینی اعتقادی،
عرف - عدتی،تارخی شخصلری،یورت ومکانلر،یورش واقعه لری باره سیده نهایتده قیمتلی
منبع سنله دی . تورکی خلقلرنینگ قدیمگی تاپینیش دوریده کؤک(آسمان)آته، یر بؤلسه آنه
سنلگن.اؤتمیشده تورکی خلقلر تاتیمیده بؤری،قویاش،آی، اجدادلر روحی،آلاو،دریا،شمال کبی
مقدّس سنه لوچی نرسه کؤپ اوچره یدی . بیر نیچه جلدلیک کتابگه تینگ بو تاش بیتیکلرنی
یخلت اؤزبیکچه متنینی چاپ قیلیش جوده ضروردیر. بیتگک تاشلرنی جینالده اؤقیش اولرنی
تحلیل وتجزیه قیلیش بؤییچه متخصصلر تیارلش کیره ک. تورکی خلقلر اوچون مشترک
تاش یازولری لغتینی توزیب،اولردن بوگونی تیلیمیزده فایده له نیش ینه قیلینیشی مهم بؤلگن
إیشلردندیر.نوبتده گی مقاله میز تورکی یازمه بدیعی ادبیّاتی نینگ قاغذده یازیلگن ایلک دوری
خصوصیده بؤله دی .انیق راق ایتگنده سؤز ایرق بیتیگی یاکی"تعبیرنامه" حقیده باره دی.